Deputat – kogo obowiązuje i jakie elementy wchodzą w jego skład?

Deputat to termin, który przez wiele osób kojarzony jest głównie z górnikami oraz należnym im każdego roku przydziałem węgla. Warto jednak mieć świadomość, że tego typu rozwiązania obowiązują nie tylko w górnictwie, ale również innych branżach. Czym więc jest deputat? Czy można wymienić go na pieniądze? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Co to jest deputat?

Deputat to świadczenie, które obowiązuje w wielu różnych branżach. Nie może zatem dziwić fakt, że informacji na ten temat szuka wiele osób, czego potwierdzeniem może być popularność wyszukiwania w Internecie hasła: co to jest deputat. W związku z tym warto mieć świadomość, że deputat to część wynagrodzenia za pracę, która przyznawana jest w naturze i jest niezależna od standardowego wynagrodzenia pracownika. Oznacza to, że taki sam deputat przysługuje pracownikom danej firmy niezależnie od zajmowanego przez nich stanowiska, czy wysokości osiąganego wynagrodzenia. Podstawę prawną przyznawania deputatów regulują z reguły układy zbiorowe pracy, które są ustalane przez pracodawcę we współpracy z pracownikami (np. ich przedstawicielami, którymi mogą być związki zawodowe).

Deputaty pracownicze można uznać za pewien rodzaj benefitu pozapłacowego, którego rolę może pełnić również np. voucher turystyczny. Pracownicy otrzymują je bowiem niezależnie od standardowego wynagrodzenia za pracę. W związku z tym warto zauważyć, że możliwość otrzymywania deputatu w wielu przypadkach warunkuje chęć podjęcia zatrudnienia na danym stanowisku.

Deputat – w jakich branżach obowiązuje?

Deputaty to rozwiązanie, które stosowane jest w wielu różnych branżach. Zdecydowanie najpopularniejszych jest z pewnością deputat węglowy, których wbrew swojej nazwie przysługuje nie tylko górnikom. Warto bowiem mieć świadomość, że jest to również część wynagrodzenia otrzymywanego przez między innymi kolejarzy. Co istotne, deputat węglowy to jeden z tych deputatów, który jest rodzajem zobowiązania państwa wobec pracowników kopalń i stanowi jeden z warunków ich umów o pracę. W 1991 roku deputaty węglowe obowiązujące w przedsiębiorstwach górniczych zostały również włączone do wynagrodzenia pracowników jako podstawa do naliczania późniejszej emerytury.

W jakich jeszcze branżach obowiązują deputaty dla pracowników? Przykładem może być chociażby deputat opałowy w lasach państwowych, który stanowi przydział drewna dla pracowników, czy deputat w piekarni, który umożliwia otrzymywanie bezpłatnego pieczywa. Na tym jednak nie kończą się rodzaje przyznawanych deputatów, ponieważ nadal istnieje również deputat piwny, który jest należny pracownikom zatrudnianym przez browary. Oczywiście przedsiębiorstwa te w odróżnieniu od kopalń nie mają obowiązku wypłacania deputatów swoim pracownikom, co sprawia, że robią to na zasadzie dobrowolności, a podstawą jest przyjęty układ zbiorowy pracy.

Deputaty pracownicze – czy można je wymieniać na pieniądze?

Deputaty pracownicze to zgodnie z definicją ZUS część wynagrodzenia wydawana w naturze. Coraz częściej jednak pracownicy otrzymują ekwiwalenty pieniężne za deputat, które odpowiadają jego pierwotnej wartości. W przypadku deputatu węglowego ekwiwalent może być wypłacany jednorazowo w kwietniu bądź w 12 ratach wypłacanych przy każdej pensji. Jego wartość ustalana jest na podstawie przeciętnej średniorocznej ceny detalicznej 1000 kg węgla kamiennego z roku poprzedzającego rok, w którym wypłacany jest deputat.

Możliwość wymiany deputatu pracowniczego na pieniądze to coraz częstsze rozwiązanie, które jest atrakcyjne przede wszystkim dla pracowników. Ekwiwalent za deputat można bowiem wykorzystać w dowolny sposób, co sprawia, że obecnie traktowany jest on jako dodatkowy benefit pozapłacowy. Pracownicy przywiązują do tego typu kwestii coraz większą wagę, ponieważ benefity to świadczenia, które nie tylko motywują do wydajnej pracy, ale mogą stanowić również nagrodę, czy być traktowane jako narzędzie zachęcające do udziału w rekrutacji. Doskonale w tym przypadku sprawdza się nie tylko ekwiwalent za deputat pracowniczy, ale również standardowe benefity, których przykładem może być voucher turystyczny oferowany pod linkiem: https://sklep.sunandsnow.pl/61,blog-Voucher-dla-pracownika-%E2%80%93-najlepszy-benefit-%C5%9Bwi%C4%85teczny.

Deputat dla emerytów – komu się należą?

W kontekście deputatów pracowniczych istotne jest także to, że w niektórych branżach należą się one nie tylko aktualnie zatrudnionym osobom, ale również pracownikom, którzy przeszli na emeryturę. Deputat dla emerytów wypłacany jest między innymi przez przedsiębiorstwa górnicze. Co ciekawe, ze świadczenia korzysta zdecydowanie więcej emerytów niż pracowników aktualnie zatrudnianych przez kopalnie. Wynika to przede wszystkim z wygaszania działalności górniczej, na skutek którego obecne zatrudnienie w górnictwie jest znacznie niższe niż przed laty. Warto jednak mieć świadomość tego, że o ile pracownikom przysługuje deputat odpowiadający wartości 8 ton węgla kamiennego (bądź on sam w naturze), to w przypadku emerytów jest to wyłącznie 3 tony węgla lub ich równowartość wypłacana w ramach ekwiwalentu. Komu jeszcze należą się deputaty dla emerytów? Otóż, są one wypłacane również emerytowanym pracownikom PKP. Istotne w tym przypadku jest to, że deputat bądź stosowny ekwiwalent należny jest wyłącznie tym osobom, które pobierają emeryturę lub rentę kolejową, czyli przeszły na te świadczenia bezpośrednio po pracy w kolejowych spółkach.

Podsumowując należy stwierdzić, że deputat to część wynagrodzenia, która wydawana jest w naturze. Obecnie jednak w wielu przypadkach pracownikom wypłacany jest ekwiwalent pieniężny w jego wartości, co sprawia, że deputat można traktować jako jeden z benefitów pracowniczych.